بهزاد لایقی سرپرست معاونت توسعه پیش‌بینی مدیریت مخاطرات جوی سازمان هواشناسی کشور: در پاییز و زمستان سال جاری باید انتظار بارندگی‌های بیشتری در بخش مرکزی و شمالی کشور را داشته باشیم.
به گزارش روابط عمومی پژوهشکده سوانح طبیعی، سی‌ودومین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی در حوزه مدیریت بحران از سری نشست‌های ویژه تغییر اقلیم با موضوع «تغییر اقلیم از دیدگاه هواشناسی (خشکسالی، سیلاب و طوفان‌های گرد و غبار)» توسط پژوهشکده سوانح طبیعی و کرسی یونسکو در مدیریت سوانح طبیعی و با حضور بیش از 650 نفر از مسئولان، اساتید و علاقه‌مندان به این حوزه به‌صورت برخط در پژوهشکده برگزار شد.
در ابتدای این نشست، بهزاد لایقی سرپرست معاونت توسعه پیش‌بینی مدیریت مخاطرات جوی سازمان هواشناسی کشور به ارائه بحث پیرامون نقش دورپیوند‌ها در تغییرات اقلیمی منطقه و ایران پرداخت.
ایشان در ابتدا به نقش اقیانوس در تغییرات اقلیمی اشاره کرد و گفت: اقیانوس‌ها نقش تعدیل‌کننده آب و هوا در کره زمین را ایفا می‌کنند، به عبارت دیگر نیمی از انرژی خورشیدی از طریق اقیانوس انتقال پیدا می‌کند و و انرژی‌ای که از سیستم خورشیدی به زمین منتقل می‌شود را تعدیل می‌کنند.
وی افزود: از زمان انقلاب صنعتی افزایش دی اکسید کربن و همچنین روند افزایش دمایی در سطح زمین رخ داده است و این روند ادامه نیز خواهد داشت. 70 درصد سطح زمین را آب‌ها پوشانده است و بخش عمده دریافت‌کننده انرژی خورشیدی هستند. 50 درصد انتقال انرژی خورشیدی از طریق اقیانوس‌ها اتفاق می‌افتد، هر چند که ایران به‌طور مستقیم این انرژی خورشیدی را دریافت می‌کند اما برخی از کشورها توسط اقیانوس‌ها آن را دریافت می‌کنند.
لایقی تأکید کرد: مسائلی همچون گرمایش زمین و دریافت انرژی خورشیدی در پیش‌بینی شرایط اقلیمی همچون پیش‌بینی‌های ماهانه و فصلی بسیار تأثیرگذار هستند. ایشان در ادامه چرخه گیلبرت واکر به عنوان اولین مکتشف الگوی چرخه‌ها را بررسی نمود و به تشریح انواع شاخص‌های جوی از قبیل شاخص‌های ENSO، NAO، IOD و MJO پرداخت.
ایشان تشریح کرد: شاخص ENSO در اقیانوس آرام (بزرگترین اقیانوس کره زمین) رخ می‌دهد و تغییرات دمایی در محدوده آن تأثیرات زیادی در سطح کره زمین دارد. به‌طور معمول شرایط دمایی در این اقیانوس اینگونه است که در مناطق غربی و سمت آسیا آب‌های گرم‌تر و در بخش‌های شرقی، آب‌های سردتری دارد، اما انباشت انرژی که بیشتر می‌شود، آب‌های گرم به سمت سواحل شرقی هم امتداد می‌یابد و باعث تغییرات در چرخه استوایی می‌شود. با امتداد این جریان‌ها به بخش‌های شرقی، در سواحل کشورهایی همچون ژاپن و فیلیپین بارندگی‌ها بسیار زیاد می‌شود و به بخش‌های شرقی‌تر نیز منتقل می‌شود. در حال حاضر این چرخش‌ها در شرایط ال‌نینو قرار دارد و بارش‌های همرفتی تا وسط اقیانوس آرام نیز تداوم دارد و الگوی بارش‌های آن منطقه را تغییر می‌دهد و تا اقیانوس هند نیز امتداد می‌یابد و تاثیرات آن در ایران نیز قابل مشاهده است. معمولاً در شرایطی که ال‌نینو حاکم است، بارش‌های بیشتری در مناطق گرم به‌ویژه در مناطق جنوبی و مرکزی خواهیم داشت. علاوه بر تغییر الگوی بارشی در مناطق مختلف، افزایش طوفان‌های حاره‌ای و گرمسیری را در این زمان بیش از گذشته باید انتظار داشته باشیم که در ایران نیز اتفاق می‌افتد.
وی ادامه داد: حالت لانینا برعکس شرایط ال‌نینو است. در شرایط لانینا بیشتر اقیانوس تحت تأثیر جریان سرد قرار می‌گیرد که موجب افت شرایط ناپایداری و کاهش رطوبت می‌شود و در برخی مناطق کاهش بارندگی و در برخی مناطق افزایش بارندگی را در پی دارد که در ایران کم‌بارشی و خشکسالی را به همراه دارد.
لایقی افزود: ایران درحال حاضر حالت مثبت شاخص ال‌نینو را تجربه می‌کند؛ بنابراین باید منتظر بارش‌های بیشتری در مناطق جنوبی و مرکزی کشور باشیم.
ایشان در ادامه، به تشریح شاخص NAO پرداخت که در اقیانوس اطلس به وقوع می‌پیوندد و تأثیرات آن در نیمه شمالی کشور دیده می‌شود و جابه‌جایی هوا از این قسمت به سمت قاره آسیا تحت تأثیر الگویی است که هم بر دمای آب و هم بر الگوی بارشی این منطقه تأثیر می‌گذارد. وی افزود: این الگو به این شکل است که زمانی که اختلاف فشار زیاد است، فاز منفی نائو رخ می‌دهد و انتقال رطوبت به سمت منطقه ایران بیشتر می‌شود و در نتیجه، بارش بیشتری در پاییز و زمستان در ایران داریم و شرایط بهتری در کشور ایجاد می‌شود، درصورتی که برخلاف آن در شمال اروپا هوای سردتر و خشک‌تری را شاهد هستیم. در فاز مثبت نائو، انتقال رطوبت عمدتاً به سمت شمال اروپا است و مناطقی که هم‌عرض ایران هستند، بارش‌های کمتری را تجربه می‌کنند.
سرپرست معاونت توسعه پیش‌بینی مدیریت مخاطرات جوی سازمان هواشناسی کشور افزود: درحال حاضر این شاخص در فاز منفی است و در پاییز و زمستان سال جاری باید انتظار بارندگی‌های بیشتری در بخش مرکزی و شمالی کشور را داشته باشیم.
لایقی ادامه داد: شاخص IOD شاخص دیگری است که مربوط به اقیانوس هند است و الگوی دمایی میان بخش غربی و شرقی اقیانوس هند را توصیف می‌کند. این شاخص در فاز مثبت نشان‌دهنده تجمع آب‌های گرم در بخش غربی اقیانوس هند یعنی آفریقا و خاورمیانه و تجمع آب‌های سرد در شرق اقیانوس است که در این حالت، انتظار بارش‌های بیشتری را در محدوده ایران باید داشته باشیم. اما در فاز منفی، نشان‌دهنده تجمع آب‌های سرد در بخش غربی اقیانوس و تجمع آب‌های گرم در بخش شرقی آسیا است و در این حالت، انتظار می‌رود در محدوده آفریقا و ایران خشکسالی رخ دهد. وی افزود: هم‌اکنون این شاخص به سمت فاز مثبت می‌رود و انتظار افزایش بارش در مناطق جنوبی و به ویژه جنوب شرقی کشور را داریم.
ایشان در ادامه گفت: شاخص MJO نیز، شاخص متحرک کل عرصه استوایی کره زمین و مناطق گرمسیری است و برخلاف شاخص‌های قبلی مربوط به یک نقطه خاص از اقیانوس نمی‌باشد. این شاخص مجموعه‌ای از چند پارامتر از جمله تغییرات سرعت باد در ارتفاع 1000 متر از سطح زمین، تغییرات جوی در هر نصف‌النهار نسبت به زمان، کاهش یا افزایش تابش طول موج بلند و همینطور ناپایداری جوی در سطح ارتفاع بالاتر است. مقدار این شاخص در آخرین وضعیت حرکت آن به سمت اقیانوس هند را نشان می‌دهد و انتظار بارش در منطقه جنوبی و مرکزی کشور را داریم.
در پایان، ایشان وضعیت چهار شاخص یادشده را جمع‌بندی نمود و بر ضرورت مطالعه و پایش شاخص‌های دورپیوند و اقیانوس‌ها در بررسی شرایط اقلیمی تأکید کرد.