نشست برخط «بررسی روش‌ها و سامانه‌های هشدار سریع حوادث و سوانح» در روز شنبه 13 آبان 1402 با حضور مسئولان، اساتید و علاقه‌مندان به این حوزه به‌صورت برخط برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی پژوهشکده سوانح طبیعی، سی‌وهشتمین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی در حوزه مدیریت بحران با موضوع «بررسی روش‌ها و سامانه‌های هشدار سریع حوادث و سوانح» توسط پژوهشکده سوانح طبیعی و کرسی یونسکو در مدیریت سوانح طبیعی و با حضور مسئولان، اساتید و علاقه‌مندان به این حوزه به‌صورت برخط در پژوهشکده برگزار شد.
این نشست با سخنرانی مهدی زارع استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، شاهرخ فاتح مدیر کل توسعه هواشناسی کاربردی سازمان هواشناسی کشور، اسماعیل سلیمی معاون پیشگیری و کاهش خطر سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران و محمد پور شاهوار عضو هیات علمی و رئیس بخش شبکه شتابنگاری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی برگزار گردید.
در ابتدای این نشست، محمد پورشاهوار عضو هیات علمی و رئیس بخش شبکه شتابنگاری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در خصوص ضرورت راه‌اندازی سامانه‌های پاسخ سریع زلزله و توسعه شبکه شتابنگاری با رویکرد مدیریت بحران سخنرانی خود را آغاز نمود و گفت: مهمترین نکته در موضوع سامانه‌های هشدار سریع تامین زیرساخت‌ها است و مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در چهار سال اخیر در حال ارتقای سیستم‌های شتابنگار میباشد.
پورشاهوار ادامه داد: در موضوع زلزله، هشدار سریع سامانه‌های هشدار با پاسخ سریع متفاوت میباشد. ما امکان پیش‌بینی زلزله را همانند پیش‌بینی هواشناسی نداریم. بعد از وقوع زلزله، هشدار رخ دادن زلزله و سپس هشدار و اطلاعرسانی پاسخ سریع را اعلام میکنیم که از چند ثانیه تا چند دقیقه طول خواهد کشید.
ایشان در ادامه به بیان تعداد شتاب‌نگارها در کشور پرداخت و گفت: 15030 شتابنگار در کشور فعال میباشد. که از این تعداد، 650 شتابنگار نسل جدید است.
وی در ادامه به سابقه نصب شتابنگار در ایران پرداخت و نسل‌های اول و دوم دستگاه‌های شتابنگار را معرفی نمود.
پورشاهوار اذعان داشت: یکی از مهمترین کاربردهای شتابنگار تمایز میان زلزله واقعی و یا امواج ناشی از انفجار به خصوص در شهرهای پرجمعیت برای اقدامات پاسخ میباشد. همچنین در زلزله‌های بزرگ، پی بردن به اینکه گسیختگی به چه سمتی است، برای امدادرسانی و انتقال تجهیزات و امکانات و مدیریت شرایط اضطراری بسیار مهم است.
وی افزود: برای شبکه پاسخ سریع زلزله، 18 شهر بالای 500 هزار نفر انتخاب شده‌اند. طراحی این شبکه‌ها انجام شده و از شهرهای تهران، تبریز و مشهد شروع و به سایر شهرها گسترش خواهد یافت. حدود 400 شتابنگار برای این منظور مورد نیاز میباشد.
ایشان چالش‌های اصلی شبکه شتابنگاری کشور را فراهم نبودن زیرساخت‌‌های ارتباطی دانست و گفت: در ایستگاه‌های شهری برای رفع مشکل ارتباطاتی بسترهای متفاوتی ایجاد می‌گردد تا در صورت از بین رفتن یک بستر، بسترهای دیگر مثل WLAN، RF(HF,WHF,VHF) . ، Fiber Optic و ... قابل دسترس باشد.
رئیس بخش شبکه شتابنگاری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در انتها به معرفی پروژه‌های در حال اجرا توسعه شبکه شتابنگاری پرداخت و اولویت توسعه را در داخل شهرها عنوان نمود.
در ادامه نشست، مهدی زارع استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله به موضوع سامانه‌های هشدار سریع زلزله پرداخت و تأکید کرد: در دسترس بودن شبکه شتابنگار یک اصل مهم در هشدار سریع میباشد.
زارع افزود: هشدار پیش‌هنگام فرایند و پروسه‌ای از مدیریت ریسک است. تولید هشدار به نزدیکی و تعداد سامانه‌های هشدار بستگی دارد و اینکه در طول 24 ساعت در طول هفته در دسترس باشند.
وی اذعان داشت: اهمیت پاسخگویی این زیرساخت‌ها در پیرامون شهر تهران بسیار بالا است؛ ما در بسیاری از پهنه‌ها ممکن است ارتباطات را از دست بدهیم یا ارتباطات رادیویی ممکن است از بین بروند.
ایشان افزود: در محدوده شمال تهران با پهنه‌های بسیار مهم گسلی (شمال تهران) مواجه هستیم که از میان بناهای حساس شهری و ساختمان‌ها و شهرک‌ها عبور کرده‌اند. این حجم از بارگذاری استفاده از هشدار سریع را الزامی می‌نماید.
زارع تأکید کرد: در پهنه تهران- کرج باید در تمام نقاط، این سیستم‌ها و ایستگاه‌ها را داشته باشیم.
ایشان در پایان بخش‌های مختلف شبکه هشدار پیش هنگام شامل شبکه دستگاه‌های شتابنگاری، شبکه ارتباط برای انتقال سیگنال‌ها، الگوریتم تشخیص رویدادها و ... را معرفی نمود.
اسماعیل سلیمی معاون پیشگیری و کاهش خطر سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران نیز در سخنرانی خود به مفاهیم مرتبط با هشدار سریع در مقوله ارزیابی ریسک (Risk Assessment) پرداخت و هشدار سریع را به‌عنوان گام اول ارزیابی ریسک در چرخه اختصاصی هر مخاطره دانست و گفت: در واقع اگر ارزیابی ریسک از شهر نداشته باشیم، محدوده ریسک را نمی‌شناسیم و در نتیجه هشدار هدفمند نخواهد بود. متدولوژی محدوده ریسک (Risk Area) نیز متفاوت است. ایجاد و داشتن ادبیات مشترک در متدولوژی نیز اهمیت دارد.
سلیمی افزود: ابزار پیش‌بینی و هشدار چند بخش دارد. فاز پیش‌بینی که برای مخاطره‌هایی چون سیل و طوفان مناسب است. سامانه‌های هشدار سریع زلزله Nowcast است و بخشی ا ز اطلاعات آن سریع‌تر می‌رسد.. نصب ابزارهای Real Time بسیار مهم است اینکه در 10 دقیقه اول وسعت خسارات چقدر است؟ چه دستگاه‌هایی و با چه میزان امکاناتی باید آماده شوند. ابزارهای تخمین شتاب‌نگارها برای پاسخ سریع در اینجا کمک خواهند کرد. پایش یا مانیتورینگ از ابتدا تا انتهای پروسه الزامی است. همچین گزارش‌گیری از میدان نیز باید انجام شود.
وی تأکید کرد: سطح‌بندی هشدار برای ستاد مدیریت بحران است ولی آستانه‌های هشدار برای مردم است. باید سطح هشدار با آستانه هشدار متناسب باشد. هشدار باید عینی باشد، صوت باشد، کاغذی نباشد، مردم محور باشد و قابل استفاده برای تمامی گروه‌های سنی و جنسی باشد.
سلیمی اذعان داشت: تهران نهمین شهری خواهد بود که سامانه هشدار سریع زلزله در آن به بهره‌برداری خواهد رسید. اجزای آن سامانه مانیتورینگ، سامانه ارتباطی، سامانه محاسباتی و اطلاعرسانی و اعلان هشدار است.
شاهرخ فاتح مدیر توسعه هواشناسی کاربردی سازمان هواشناسی کشور نیز در این نشست، به معرفی ایستگاه‌های هواشناسی در کشور پرداخت و انواع پیش‌بینی کوتاه‌مدت برای واکنش سریع تا 5 روز، پیش‌بینی میان مدت، ماهانه و فصلی برای کشاورزان و یا کاربردهای خاص و استفاده دستگاه‌های دولتی را معرفی نمود و به تشریح سناریوهای اقلیمی که چشم‌انداز بلند مدت دارند، پرداخت.
فاتح اذعان داشت: فرایند پبش‌بینی هواشناسی در سه سطح زرد و نارنجی و قرمز، منطقه اثر، شدت مخاطره و توصیه‌های مربوطه در پیام‌های هشدار سریع هواشناسی دیده شده است.
ایشان چالش و خلاء کنونی را نبود متولی واحد برای پیش‌بینی مخاطرات چندگانه که به صورت آبشاری ایجاد می‌گردند، عنوان کرد و بر مناسب‌سازی خروجی نفشه‌های هشدار بر اساس استانداردهای بین‌المللی با استفاده از الگوهای سه سطحی تاکید کرد.
فاتح در ادامه، به سرویس‌های اطلاعرسانی از پیام کوتاه صوتی- متنی، نمایشگرها، فضاهای مجازی در سطوح مختلف اشاره کرد و به معرفی مجموعه برنامه‌های عملیاتی برای تعمیر و نگهداری از ایستگاه‌های سامانه‌های هشدار پرداخت.
ایشان تأکید کرد: آموزش، مانور، تمرین‌‌های لازم برای مردم بسیار اهمیت دارد. مردم‌محور بودن هشدارها، ارتقای تکنولوژی، همکاری و هماهنگی دستگاه‌ها و سازمان‌ها و پرهیز از موازی‌کاری و جزیره‌ای عمل نکردن بسیار اهمیت دارد.
فاتح در پایان اذعان داشت: اطلاع رسانی 24 ساعت قبل وقوع حوادث آب‌وهوایی، میزان خسارات را تا 30 درصد را کاهش خواهد داد.
در انتهای نشست نیز، فرصتی برای طرح پرسش و پاسخ از سوی شرکت‌کنندگان اختصاص داده شد که طی آن، پیرامون مباحث مطرح‌شده بحث و تبادل‌نظر شکل گرفت.
قابل ذکر است به شرکت‌کنندگانی که حداقل نیمی از نشست را در این وبینار حضور داشته‌اند، گواهی حضور اعطا خواهد شد. گواهی‌های این نشست به‌صورت الکترونیک صادر و به آدرس ایمیل شرکت‌کنندگان ارسال خواهد شد.