نشست تخصصی «تغییر اقلیم، منابع طبیعی و تنوع زیستی» برگزار شد

به گزارش روابط عمومی پژوهشکده سوانح طبیعی، چهل‌وششمین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی در حوزه مدیریت بحران با موضوع «تغییر اقلیم، منابع طبیعی و تنوع زیستی» در روز دوشنبه 2 بهمن 1402 توسط پژوهشکده سوانح طبیعی و کرسی یونسکو در مدیریت سوانح طبیعی برگزار شد.

این نشست با سخنرانی دکتر حمید نوری مدیر کل آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور و مدیر مرکز بین‌المللی مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز تحت نظارت یونسکو و دکتر اصغر مبارکی دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط‌زیست و مقام علمی کنوانسیون سایتیس در ایران در پژوهشکده سوانح طبیعی برگزار گردید.

---

در ابتدای این نشست، حمید نوری مدیر کل آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور و مدیر مرکز بین‌المللی مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز تحت نظارت یونسکو به مسائل عمده تاثیرگذار تغییر اقلیم، بر منابع طبیعی و تنوع زیستی پرداخت.

 نوری با اشاره به ضرورت مدیریت جامع حوزه های آبخیز در شرایط تغییر اقلیم، وضعیت منابع طبیعی کشور را تشریح و اعلام نمود که از 135 میلیون هکتار اراضی منابع طبیعی حدود 30 میلیون هکتار از اراضی کشور را بیابان تشکیل می¬دهد. سپس قوانین و اسناد بالا دستی موجود در زمینه کاهش اثرات مخرب بر منابع طبیعی را مورد بررسی قرار داد.

ایشان به ضرورت ورود کلان روندها درموضوعات مرتبط با تغییر اقلیم و لزوم شناسایی و استفاده از دانش بومی در این خصوص اشاره نمود و عدم ارزش‌گذاری اقتصادی خدمات اکوسیستمی را نقطه ضعف برخی از اسناد بالادستی دانست. همچنین مدیریت جامع حوزه آبخیز را فرایندی آگاهانه برشمرد که جنبه‌های مختلف حفاظت و بهره‌برداری از حوزه‌های آبخیز را در یک سیستم مدیریت پایدار به منظور دستیابی به اهداف بهره‌برداران و با در نظر داشتن اهداف جامعه تلفیق می‌کند.

وی در ادامه به بررسی ابعاد مختلف و پیچیدگی چالش‌های اکوسیستمی بدلیل اثرگذاری بر شرایط اجتماعی، اقتصادی و اکولوژیکی پرداخت و جوامع را نیازمند مدیریت چند بعدی، یکپارچه و غیرخطی دانست که در کلیه مقیاس‌های مکانی در سطح مختلف کشور لازم الاجرا باشد.

حمید نوری در پایان به اثرات مملوس تغییر اقلیم بر معیشت، کسب و کار، از دست رفتن سرمایه و دارایی‌ها و آسیب و زیان به زیر ساخت‌ها، امواج گرمایی و آتش‌سوزی‌های طبیعی، کاهش تنوع زیستی، مهاجرت‌های گسترده، کاهش کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی، کاهش کمی و کیفی خاک و آب سالم، کاهش سلامت حوزه‌های آبخیز اشاره نمود و سازوکارهای حفظ، احیا، توسعه و بهره‌برداری پایدار را ضامن توسعه سرزمین در شرایط تغییر اقلیم دانست.

---

اصغر مبارکی از دفتر حفاظت و مدیریت حیات‌وحش سازمان حفاظت محیط‌زیست و مقام علمی کنوانسیون سایتیس در ایران، تغییر اقلیم و تنوع زیستی: اثرات و حفاظت را مورد بحث و بررسی قرارداده و ضمن تاکید بر نقش و اهمیت تنوع زیستی، تغییر اقلیم را یکی از تهدیدات اصلی این موضوع برشمرد.

وی تهدید امنیت غذایی گونه‌ها را در شرایط تغییر اقلیم ذکر نموده و عدم دسترسی به منابع غذایی در زمان و مکان مناسب را از علل اصلی از بین رفتن تنوع زیستی دانست. همچنین به نقش و اهمیت جنگل‌ها در شرایط تغییر اقلیم اشاره نمود و کاهش ذخیره کربن بر اثر از بین رفتن جنگل‌ها را از تهدیدات دیگر تغییر اقلیم برشمرد.

ایشان سه جزء اصلی آسیب‌پذیری را در معرض بودن، حساسیت و کم‌سازگاری گونه‌های گیاهی و جانوری دانسته و اعلام نمود هرچقدر میزان حساسیت و در معرض خطر قرار گرفتن گونه‌ها بیشتر و سازگاری آنها کمتر باشد ریسک ناشی از تغییر اقلیم در گونه‌های گیاهی و جانوری افزایش خواهد یافت.

همچنین انقراض گونه‌های آسیب‌پذیر، جایگزینی زیست‌بوم‌ها با گونه‌های جدید گیاهی و جانوری، تغییرات ظاهری، فیزیولوژیکی و رفتاری بسیاری از گونه‌ها، تناوب و شدت آفات و بیماری‌ها را از جمله تاثیرات جاری و پیش روی ناشی از تغییر اقلیم برشمرد و اشاره نمود که زیست‌بوم‌های ساحل و دریا نسبت به تغییرات گرمایی آب و وقایع شدید اقلیمی حساس‌تر می‌باشند.

وی در ادامه پیش‌بینی متوسط جهانی دما تا سال 2100 را بین 8/5-4/1 درجه سانتی‌گراد بیان نمود و به تشریح تبعات ناشی از افزایش دما پرداخت. ایشان در ادامه به اثرات تغییراقلیم بر روی زیست‌بوم‌های آبی، عملکرد اکوسیستم آبی و کیفیت آب در اکوسیستم‌های آبی پرداخت و تنوع زیستی را در موضوعات پراکنش، افزایش میزان انقراض، تغییر در زمان تولید مثل و تغییر در فصول رشد گیاهان تشریح نمود.

وی با اشاره به تفاوت چشمگیر تغییرات در حالات مختلف افزایش میانگین دمای جهانی، به ضرورت حفظ شرایط افزایش میانگین دمای جهانی کمتر از 2 درجه سانتی‌گراد تاکید نمود. سپس افزایش گونه‌های غیر بومی و مهاجم و تاثیرپذیری گونه‌های بومی در دماهای مختلف از سال 1980 تا سال 2020 را مورد بررسی قرار داد. دکتر مبارکی آسیب‌پذیری تالاب‌‌ها در شرایط تغییر اقلیم را مورد بحث قرار داد و نتایج ارزیابی آنها را بعنوان شاخص عملکردی مناسب از نظر ظرفیت سازگاری دانست. در پایان ضمن ارائه روش‌های ارزیابی آسیب‌پذیری و ضرورت مشارکت کلیه ذینفعان، بر لزوم برنامه‌ریزی مسئولانه در زمینه حفاظت از گونه‌ها و فعالیت‌هایی از جمله راه‌حل‌های مبتنی بر طبیعت، NbS، که باعث کاهش اثرات تغییراقلیم، بهبود و افزایش سازگاری در شرایط تغییر اقلیم می‌گردد، تاکید نمود.