حمیدرضا عظیمزاده دانشیار گروه محیطزیست دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی دانشگاه یزد اظهار داشت: پهنه اراضی غیرزراعی تحت تأثیر فرسایش بادی در ایران 18 میلیون هکتار میباشد که بیشترین سهم مربوط به استان کرمان با 28 درصد مساحت استان است. کمترین میزان فرسایش و تلفات خاک نیز مربوط به استانهای تهران و البرز است.
به گزارش روابط عمومی پژوهشکده سوانح طبیعی، نشست آنلاین «تحلیل مخاطره گردوخاک و طوفان گردوخاک» در قالب سلسله نشستهای تخصصی در حوزه مدیریت بحران توسط پژوهشکده سوانح طبیعی و کرسی یونسکو در مدیریت بلایای طبیعی در روز دوشنبه 28 تیر 1400 ساعت 14:00 الی 16:30 برگزار گردید.
در این نشست آنلاین، حمیدرضا عظیمزاده دانشیار گروه محیطزیست دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی دانشگاه یزد، پیرامون «برآورد کمی فرسایش بادی و گرد و غبار در اراضی زراعی و غیرزراعی ایران» به طرح بحث پرداخت.
عظیمزاده با این مقدمه سخنرانی خود را آغاز نمود که فرسایش بادی یکی از معضلات روز دنیا و ایران است و تعیین مقدار فرسایش بادی کمک شایانی به برنامهریزی و مدیریت آن خواهد کرد. وی افزود: در خارج از کشور به دلیل تأمین امنیت غذایی، تأکید بر اراضی کشاورزی و زراعی میباشد، چرا که با فرسایش این اراضی، افت منابع غذایی پیش میآید ولیکن در ایران در بحث فرسایش، عمده توجهها به اراضی غیرزراعی است.
عظیمزاده در ادامه مخاطراتی که فرسایش بادی ایجاد میکند را برشمرد و به موارد زیر اشاره نمود:
1- تلفات انسانی و بیماریهای تنفسی؛
2- کاهش درآمد در بخش کشاورزی و افزایش هزینهها؛
3- عدم تمایل برای سرمایهگذاری کشاورزی در مناطقی که با فرسایش بادی مواجه هستند؛
4- تصادفات جادهای؛
5- تلفات دام و کاهش تمایل به سرمایهگذاری در این بخش؛
6- تخریب خطوط انتقال نیرو، نفت، تلفن و ریلهای راهآهن؛
7- تخریب وسایل و ادوات الکتریکی، مکانیکی و الکترونیکی.
ایشان در ادامه، ضمن بیان این نکته که اندازهگیری فرسایش بادی برخلاف فرسایش آبی، کاری سخت و مشکل است، به بیان شیوههای مختلف برای اندازهگیری این نوع از فرسایش پرداخت و گفت: این شیوهها شامل روشهای پیکهکوبی، ارتفاعسنج میلهای، تعیین شدت فرسایش با استفاده از شواهد طبیعی (استفاده از درصد پوشش سنگ فرش، مقایسه پوشش سنگفرش لایه سطحی با فراوانی سنگفرش در اعماق مختلف)، احداث ایستگاه سنجش و پایش فرساش بادی میباشند.
حمیدرضا عظیمزاده خاطرنشان کرد که برای سنجش دقیق فرسایش بادی یا باید اندازهگیری کرد و به کمیت رسید یا با استفاده از مدلسازی به برآورد رسید و در ادامه به مدل IRIFR که مورد اقبال سازمان جنگلها و آبخیزداری کشور نیز است، اشاره نمود. ایشان همچنین به ارائه طرح برآورد و مقایسه پتانسیل فرسایش بادی و گردوغبار در استانهای مختلف ایران در اراضی زراعی و غیرزراعی پرداخت و گفت: در این طرح، ابتدا کارگاه آموزشی برای آشنایی بیشتر و هماهنگی کارشناسان برداشت و ثبت دادههای محیطی برگزار شد. سپس اطلاعات و نقشههای پایه طرح شناسایی مناطق تحتتاثیر فرسایش بادی از دفتر بیابان سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری و نقشه اراضی زراعی کشور از طرح ملی سیمای آبخیزداری کشور دریافت گردید و پس از رویهماندازی لایههای اطلاعاتی دو نقشه مذکور، واحدهای نقشه پایه مطالعات فرسایش بادی تهیه و سپس واحدهای نقشه پایه بر مبنای استان، شهرستان و نام منطقه تحت تاثیر فرسایش بادی کدگذاری شد. نقشه تهیهشده حاوی جادههای دسترسی در اختیار کارشناس استانی قرار گرفت و طی بازدیدهای صحرایی، استفاده از اطلاعات هواشناسی، پوشش گیاهی و ویژگیهای خاک، مدلهای IRIFR1 و IRIFR2 اجرا گردید و مقادیر فرسایش بادی به تفکیک استان به دست آمد. مقادیر به دست آمده نشان میدهد که پهنه اراضی غیر زراعی تحت تاثیر فرسایش بادی در ایران، 18 میلیون هکتار میباشد که بیشترین سهم مربوط به استان کرمان با 28 درصد مساحت استان است و همچنین 1.8 میلیون هکتار از اراضی زراعی در کشور، تحت تاثیر فرسایش بادی قرار دارند که بیشترین میزان آن مربوط به استان خراسان رضوی می باشد و کمترین میزان فرسایش و تلفات خاک نیز مربوط به استانهای تهران و البرز است.
دانشیار گروه محیطزیست دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی دانشگاه یزد مزایا و معایب مدل IRIFR1 و IRIFR2 تشریح نمود: از مزایای این مدل میتوان به سادگی بهکارگیری و امکان استفاده از دادههای نرم در بعضی عوامل نهگانه مورد ارزیابی و از معایب آن نیز میتوان به ساختار جمعپذیری پارامترها اشاره کرد که نسبت به مدلهای دارای ساختار ضربپذیری دارای خروجی بیشتری است؛ همچنین وزن نظر کارشناس و تجربه امتیازدهی دارای اهمیت است.
ایشان در انتها به مفاهیم ظرفیت انتقال و تلفات و کنش در بحث اندازهگیری فرسایش خاک اشاره نمود و همچنین بر اهمیت پوشش گیاهی و انجام کشت در کاهش فرسایش بادی و کاهش تلفات ناشی از آن تأکید کرد.