مصطفی محقق هماهنگ‌کننده ارشد مرکز سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه (اپدیم): شکاف اصلی مدیریت یکپارچه ریسک سوانح در کشور مرحله سیاست‌گذاری است؛ اقداماتی مانند تدوین قانون مدیریت بحران کشور و نیز سند راهبرد ملی مدیریت بحران و سایر اسناد و آیین‌نامه‌های ذیل قانون که پژوهشکده سوانح طبیعی با بهره‌گیری از نظرات متخصصین تدوین نموده، برای پر کردن این خلأ انجام شده است.
به گزارش روابط عمومی پژوهشکده سوانح طبیعی، نشست «مدیریت یکپارچه ریسک سوانح» در قالب سلسله نشست‌های تخصصی در حوزه مدیریت بحران توسط پژوهشکده سوانح طبیعی و کرسی یونسکو در مدیریت بلایای طبیعی در روز چهارشنبه 12 خردادماه 1400 ساعت 13:00 الی 14:30 برگزار شد.
در این نشست، مصطفی محقق هماهنگ‌کننده ارشد مرکز سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه (اپدیم) به تحلیل و بررسی رابطه سه‌گانه علوم، سیاست‌گذاری و اقدام در مدیریت ریسک سوانح پرداخت.
مصطفی محقق در ابتدا سه سؤال اساسی را در این رابطه مطرح کرد که در طول سخنرانی به این سؤالات پاسخ داده شد. این سؤالات به شرح ذیل بود:
- آیا با توجه به همه اقدامات انجام‌شده در زمینه مدیریت بحران و کاهش ریسک حوادث و سوانح، جامعه ما نسبت به 30 سال پیش، تاب‌آورتر و ایمن‌تر شده است؟
- آیا معیارها و شاخص‌های مناسب برای تحلیل موضوع و پاسخ به این سؤال را می‌توانیم داشته باشیم؟
- اگر جامعه نسبت به 30 سال پیش تاب‌آورتر و ایمن‌تر نشده است، علل و عوامل اصلی آن چیست و مشکل در کجاست؟ در دانش و درک ما از خطر سوانح؟ در سیاست‌های ما؟ و یا در اقدامات ما؟
ایشان در ادامه اهداف کلان مدیریت ریسک سوانح را برشمرد و به تبیین متقابل ریسک سوانح و سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه پرداخت و در این رابطه گفت: این تصور که ما در یک چهارچوب ثابت هستیم، نادرست است، چرا که سرعت تولید ریسک به شدت بالا است. ما باید سرعت کاهش ریسک را به قدری بالا ببریم تا بتوانیم به سرعت تولید ریسک برسیم.
محقق عوامل و پیشران‌های کاهش خطر سوانح را در 5 دسته تاب‌آوری در برابر سوانح، عوامل ایجاد ریسک یا خطر حوادث و سوانح، انواع مخاطرات، انواع آسیب‌پذیری و در معرض مخاطرات قرار گرفتن شرح داد و هر کدام را به تفصیل بررسی نمود.
ایشان ادامه داد: هدف از تاب‌آوری این است که فرد، جامعه و سیستم پس از حادثه نه تنها باقی بماند، بلکه بتواند کارکردهای اصلی و مهم خود را ادامه دهد.
در ادامه این نشست آنلاین، مصطفی محقق به بررسی تفاوت‌های مدیریت جامع ریسک سوانح و مدیریت یکپارچه ریسک سوانح پرداخت و گفت: مدیریت جامع ریسک سوانح شامل کل فرایند و چرخه مدیریت ریسک است؛ از جمله ارزیابی ریسک، اقدامات کاهش آسیب‌پذیری‌های فیزیکی، آمادگی سازمانی و اجتماعی، پایش و هشدار سریع مخاطرات، پاسخگویی اضطراری، بازتوانی و بازسازی.
ایشان ویژگی‌های مدیریت یکپارچه ریسک سوانح را شامل مواردی از قبیل چندمخاطره‌ای بودن، چندبخشی بودن، در نظر گرفتن همه ذی‌نفعان، توجه به ایجاد تاب‌آوری فردی، سیستمی، کارکردی و اجتماعی، مبتنی بر اثر بخشی بلندمدت، مبتنی بر اصل پاسخگویی و مسئولیت قانونی دانست و هر کدام را تشریح نمود.
هماهنگ‌کننده ارشد مرکز سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه در ادامه به تشریح نمونه‌ای از مدیریت یکپارچه ریسک سیل پرداخت و سپس چهارچوب‌های بین‌المللی کاهش خطر سوانح شامل اهداف توسعه پایدار، موافقت‌نامه پاریس در مورد تغییر اقلیم و چهارچوب سندای برای کاهش خطر بلایا را برشمرد و تحلیل کرد.
سپس محقق مدل رابطه سه‌گانه علوم، سیاست‌گذاری و اقدام را ارائه کرد و گفت: علوم به ما کمک می‌کند به درک و تشخیص مشکلات برسیم، مفهوم جدید سیاست‌گذاری در سطح بین‌المللی این است که ما توافق و اجماع عمومی برای انتخاب راه‌حل‌های مناسب داشته باشیم و بعد از رسیدن به توافق، وارد مرحله اقدام می‌شویم.
وی ادامه داد: شکاف اصلی در کشور، مرحله سیاست‌گذاری به معنای توافق و همدلی است. اقداماتی مانند تدوین قانون مدیریت بحران کشور و نیز سند راهبرد ملی مدیریت بحران و سایر اسناد و آیین‌نامه‌های ذیل قانون که پژوهشکده سوانح طبیعی با بهره‌گیری از نظرات متخصصین تدوین نموده، برای پر کردن این خلأ انجام شده است.
مصطفی محقق در پایان چهارچوب‌ها و ابزارهای علمی موردنیاز مدیریت یکپارچه ریسک سوانح، چهارچوب‌های سیاست‌گذاری در مدیریت یکپارچه ریسک سوانح و چهارچوب‌های اجرایی و عملی موردنیاز مدیریت یکپارچه ریسک سوانح را تشریح نمود.